2016 оны 11- р сарын эхээр Ус цаг уур, орчны судалгаа, мэдээллийн хүрээлэнгээс Монголд өвөл нэлээд хүйтрэнэ хэмээн мэдээлж байсан бөгөөд 12-р сард тус улсын газар нутгийн бараг 50%-д нь цас их орж, эрс хүйтрэх эрсдэл нэмэгдэж, зуд нүүрлэж болзошгүй болов. Хойд болон зүүн зүгийн нутгаар агаарын хэм -50 градуст хүрч, хэдэн мянга мал хорогдож, малчид амь зуулгаасаа салах эрсдэл ихсэж байв. 
Тэд төрийн банкнаас "Малчны зээл" авсан боловч өвлийн эхэнд хонь, ямаагаа зарж шальтай ашиг орлого олж чадаагүйн улмаас зээлээ төлж, амьжиргаагаа олигтой дээшлүүлж чадаагүй байна. Олон малчин энэ өвөл зуд болно хэмээн тооцоолж, намар малаа их хэмжээгээр нядалж, зарсан учраас махны үнэ унаж, бид олигтой ашиг олж чадаагүй гэж тэрээр ярилаа. Цас орж, захууд хаагдаж, өвөлжилт хүндэрсэн газруудад малчид наймаа хийх боломжгүй болсон нь эднийх шиг айлуулдад хүндээр тусч байна.
Яг ийм нөхцөл байдалд *Болорчулууны гэр бүл хөрөнгө, нөөцийн хомсдлыг даван туулах шаардлагатай болж, бусад ээж нарын нэгэн адил тэрээр 7 хүртэлх насны гурван хүүхдийнхээ амьдрал, ирээдүйд санаа зовж, эдийн засгийн хүндрэл, байгалийн гамшиг нүүрэлж буй энэ үед дахин жирэмслэх вий хэмээн санаа зовж, сумын ойролцоох шинэ эмнэлэгт ерөндөг үнэгүй тавьж байгаа тухай сонссон боловч тийшээ явах бэлтгэлээ хангаж, зам сайжрахыг хүлээж сууна. Тэднийд хамгийн ойр сумын төв 25 км-ийн зайд байдаг. Иймд дан ганц жирэмслэлтээс сэргийлэх арга хэрэгслийн төлөө эмнэлэг орох боломжгүй учраас сумын төв орохдоо өөр бусад ажил амжуулах шаардлагатай. Сумын төв орохын тулд тээврийн хэрэгсэл, түлш, бусад зүйлсийг бэлтгэхээс гадна тэндээс хүнс, бараа худалдан авах шаардлагатай тул цас хайлж, зам сайжрахыг хүлээх шаардлагатай байгаа юм. "Яг одоо үүнийг яаж амжуулахаа би төсөөлж чадахгүй нь. Ингэж явах цаг зав байхгүй. Хэцүү шүү дээ" гэж тэрээр ярилаа.
Энэ хүндрэлтэй үед түүний нэгэн адил *Наранцэцэгийн хэрэгцээг ч бас эн тэргүүнд анхааралгүй орхигдуулж байна. Тэднийх өрхийнхөө өчүүхэн орлогыг юуны түрүүнд түлш, хүнсэнд зарцуулж, ариун цэврийн хэрэглэл зэрэгт тэр бүр зарцуулдаггүй аж. Биений юм ирэх үеэр эмэгтэйчүүд хуучин даавуу зэргийг дахин угааж хэрэглэж ирсэн нь нөхөн үржихүйн эрүүл мэндэд нь сөрөгөөр нөлөөлдөг. Наранцэцэг бусдын адил хуучин даавуу угааж хэрэглэлгүй, ариун цэврийн хэрэглэл худалдаж авч хэрэглэдэг. Гэвч ариун цэврийн хэрэглэлээ олж авахад амаргүй болсон энэ үед тэрээр байгаа нөөцөө гамтай хэрэглэж, сүүлийн биений юм ирэх үеэр ердөө 4-хөн ширхэг хэрэглэл хэрэглэсэн нь халдварын эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэхэд бараг хангалтгүй байгаа юм. Гэвч дэлгүүрт очиход бэрх, хөрөнгө мөнгө хомс, нөөц багасч байгаа үед энэ мэт хэрэгцээг түр хойш тавихад хүрч байна.
нэ бол Монголд зуданд өртсөн эмэгтэйчүүд тэдний гэр бүл ийм хүндрэлтэй анх удаагаа нүүр тулж байгаа явдал биш юм. Өнгөрсөн жилийн зуданд малчин голдуу 965,000 хүн өртөж, 1 сая гаруй мал хорогдож, уг хүндрэлээс гарах гэж олон хүн одоо ч тэмцсэн хэвээр. Ийм хүнд өвөл хоёр жил дараалан болж байгаа нь Монголын малчин өрхүүдэд хүндээр тусч байна.
Эдгээр хүндрэлээс үл хамааран айл өрхүүд зоригтой байж, олонх нь үүнийг "малчдын амьдралын нэг хэсэг" хэмээн хүлээн зөвшөөрч, ирсэн зочдыг уламжлал ёсоор найрсаг хүлээн авч байв. Өвөлжилт хүндэрсэн аймгуудын малчид тусламжийг баяртайгаар хүлээн авч, энэ нь сайн цаг ирэхийн дохио хэмээн сайшааж, гамшгийг даван туулах итгэл дүүрэн байлаа.
*Нэрсийг өөрчлөв
Бичсэн: Др. Баянбилэгийн Шинэтөгс, Анжелика Эсгүэрра
